We' ll always have Paris

Εδώ και μέρες κοιτάζοντας την ταινιοθήκη μου το μάτι μου έπεφτε συνέχεια πάνω στην θρυλική ασπρόμαυρη ταινία <<Cassablanca>> ένα ρομαντικό φιλμ με φόντο τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που σκηνοθέτησε ο Μάικλ Κέρτιζ, με πρωταγωνιστές τον αξεπέραστο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ την εκθαμβωτική Ίνγκριντ Μπέργκμαν και τον πληθωρικό paul henreid...Πρόκειται για μία από τις κορυφαίες στιγμές της έβδομης τέχνης, σύμφωνα με τους ειδικούς.Χθές κατάφερα να την δω και φυσικά θέλω να παροτρύνω όσους δεν την έχουν δεί να σπεύσουν να την δούν. Υπερκλασσική ταινία-ορόσημο, η Casablanca προσφέρει αυτό που μπορεί να αρέσει στους πάντες, δηλαδή ένα φλογερό ερωτικό τρίγωνο, μία μυστηριακή ατμόσφαιρα, ανατροπές μέχρι τέλους, και ένα φινάλε που έγραψε..Είναι μια ταινία που δεν θα μπορούσε να μην γίνει θρύλος, αφού σημάδεψε μία ολόκληρη πόλη και μία ολόκληρη εποχή (όχι μόνο χρονικά, αλλά και ιστορικοπολιτικά)...αν υπάρχουν άνθρωποι που δεν το έχουν δει, εννοείται πως δεν πρέπει να το χάσουν...η σκηνή με την "Μασσαλιώτισσα" είναι ανατριχιαστική...Η ατάκα του rick "we `ll always have paris" αποτελεί μία από τις πιο γνωστές του κινηματογράφου γενικώς...

Τι είναι αυτό που κρατά την Casablanca μέσα στην δεκάδα των καλύτερων φιλμ που γυρίστηκαν ποτέ και ταυτόχρονα στη λίστα των φιλμ που είμαστε πάντα έτοιμοι να ξαναδούμε? Δεν μπορεί να είναι μόνο η σφιχτοδεμένη σκηνοθεσία, οι πλούσιες ερμηνείες, η μαγική ατμόσφαιρα και το συγκινητικό ρομάντζο. Υπάρχουν ανάλογες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου και ορισμένες απ’ αυτές μετά δυσκολίας βλέπονται δεύτερη φορά. Ο Umberto Eco παρατήρησε ότι η Casablanca δεν είναι απλώς μία ταινία - «is not just one film. It is many films, an anthology» - είναι ένα συνοθύλευμα στοιχείων της δυτικής κουλτούρας αλλά και αξιών τις οποίες ο δυτικός κόσμος πίστευε ότι υπεράσπιζε κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ταινία ενσωματώνει κάθε αγαπημένο κλισέ και όπως πολύ εύστοχα συνεχίζει ο Eco, η διαπίστωση ενός ή δύο κλισέ μας κάνει να γελούμε, η συνεύρεση όμως εκατό κλισέ μας συγκινεί καθώς δίνει απρόσμενο βάθος στο έργο αλλά και νέες ερμηνευτικές διεξόδους στους θεατές του.

Η Casablanca βασίστηκε στο θεατρικό έργο Everybody comes to Rick’s των Murray Burnett και Joan Alison, ένα έργο άνευ αξιώσεων. Την ευθύνη του σεναρίου έφεραν οι αδελφοί Epsteinκαι ο Howard Koch όμως είναι γνωστό ότι το κείμενο διαμορφώθηκε με την συνδρομή και άλλων σεναριογράφων οι οποίοι δούλεψαν τους αξεπέραστους διαλόγους ή επιμελήθηκαν την ρομαντική ιστορία η οποία φαινόταν κατ’ αρχάς λίγο αδύναμη. Το στούντιο ζήτησε από τους σεναριογράφους να βαδίσουν πάνω στα σίγουρα βήματα τουAlgiers και του Only Angels have wings ωστόσο το σενάριο δεν μπόρεσε να ολοκληρωθεί πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Στην ουσία, λοιπόν, εξελισσόταν παράλληλα με τα γυρίσματα και ίσως τελικά πολλές από τις σκηνές κορύφωσης να είναι αποτέλεσμα στιγμιαίας έμπνευσης ή σκηνοθετικού αδιεξόδου. Η ταινία χαρακτηρίζεται από την αβεβαιότητα που αποπνέουν τα πλάνα της, πολύ περισσότερο όμως από την αγωνία και την ανασφάλεια που καθρεφτίζονται στα μάτια της Bergman η οποία μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας του μοντάζ δεν ήξερε ποιον ήρωα θα ακολουθούσε η Ilsa. Αυτή η αβεβαιότητα τελειοποιεί την νουάρ ατμόσφαιρα που καθηλώνει τους θεατές. Μία ατμόσφαιρα που ντύνει το As Time goes by… ευφυώς διασκευασμένο από τον Max Steiner ώστε να συνοδεύει όλες τις σκηνές κορύφωσης της ταινίας.

34 περίπου εθνικότητες απαρτίζουν τον καστ της ταινίας και μας θυμίζουν αυτό που ήταν η Καζαμπλάνκα την εποχή του πολέμου. Ένα σημείο συνάντησης, φυγάδων, απελπισμένων, καιροσκόπων, απατεώνων, λιποτακτών, αντιστασιακών που θεωρούσαν ότι βρίσκονται μία στάση πριν από την Γη της Επαγγελίας. Και αυτό απεικονίζεται με θαυμάσιο τρόπο στην ταινία η οποία ολοκληρώνεται προσφέροντας λύτρωση στους πρωταγωνιστές της. Όχι ευτυχία. Λύτρωση…

Η ταινία περιέχει και μερικές από τις πλέον αξιοσημείωτες ατάκες στην ιστορία του κινηματογράφου. Στον σχετικό πίνακα που συντάχθηκε από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου το 2005 περιέχονται έξι, οι πιο πολλές από τις ταινίες που ανθολογήθηκαν:

· «Here's looking at you, kid» (5η θέση)

· «Louis, I think this is the beginning of a beautiful friendship» (20η)

· «Play it, Sam. Play 'As Time Goes By'» (28η), η πιο διάσημη ατάκα της ταινίας, που την γνωρίζουμε λανθασμένα ως «Play it again, Sam»

· «Round up the usual suspects» (32η)

· «We'll always have Paris» (43η)

· «Of all the gin joints in all the towns in all the world, she walks into mine» (67η